Prezident İlham Əliyev: “Cənub Qaz Dəhlizi hamımız üçün böyük uğur hekayətidir”
Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi Azərbaycanın enerji resurslarının daha geniş bazarlara çatdırılması və enerji təhlükəsizliyinin artırılması baxımından mühüm addım olub. Cənub Qaz Dəhlizi, eyni zamanda, Azərbaycanın beynəlxalq enerji bazarlarında mühüm oyunçu olmasını təmin edir. Cənub Qaz Dəhlizi yalnız Azərbaycanın deyil, həm də digər ölkələrin, xüsusən Türkiyə, Gürcüstan və Avropa ölkələrinin də maraqlarını əhatə edir. Bu, regional əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə və müxtəlif tərəfdaşlar arasında əlaqələrin inkişafına şərait yaradır. Dəhliz, Avropanın qaz təchizatını şaxələndirir və Rusiyadan asılılığın azalmasına kömək edir. Bu, Avropa üçün enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından mühüm rol oynayır. Cənub Qaz Dəhlizinin istifadəyə verilməsi, təkcə enerji sahəsində deyil, eyni zamanda regional iqtisadiyyatın inkişafına da mühüm təsir göstərir. Layihənin həyata keçirilməsi, infrastruktura, iş yerlərinə və beynəlxalq ticarətə təkan verir. Ətraf mühitin qorunması və yaşıl enerjiyə keçid baxımından da bu layihənin önəmi var. Cənub Qaz Dəhlizi ilə paralel olaraq, yaşıl enerji layihələrinin inkişafı da ön plandadır. Bu, Azərbaycanın enerji sektorunun bərpa olunan mənbələrə yönəlməsində mühüm bir addım ola bilər. Cənub Qaz Dəhlizi, sadəcə bir infrastruktur layihəsi deyil, həm də Azərbaycan üçün strateji və iqtisadi baxımdan böyük bir uğurdur. Bu, həmçinin Azərbaycanın beynəlxalq arenada etibarlı və güclü bir enerji tərəfdaşı kimi mövqeyini gücləndirir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 11-ci və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 3-cü iclasında çıxışında bu layihənin əhəmiyyəti və perspektivi haqqında geniş danışıb: “Mövcud qaz boru kəməri sisteminin genişləndirilməsində birgə səylər haqqında düşünməliyik. Cənub Qaz Dəhlizi hamımız üçün böyük uğur hekayətidir. Bu gün 3500 kilometrlik inteqrasiya edilmiş boru kəməri sistemi bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyi üçün əsas arteriyadır. İndi o, tam gücü ilə işləyir. İstər Cənubi Qafqaz Boru Kəməri, istərsə də TANAP və ya TAP - Cənub Qaz Dəhlizinin üç ayrılmaz hissəsi tam dolu işləyir. Biz onları genişləndirməliyik. Əlbəttə ki, bunun üçün maliyyələşmə lazım olacaq. Burada vacib bir nöqtəyə gəlib çıxırıq və bu məsələni dəfələrlə qaldırmışıq. Bəlkə faydalı qazıntı layihələrinin maliyyələşdirilməsini dayandırmaq qərarını qəbul etmiş beynəlxalq maliyyə təsisatları, xüsusən də müşahidə etdiyimiz böyük geosiyasi dəyişiklikləri nəzərə alaraq, öz siyasətinə yenidən baxsınlar. Çünki nəql infrastrukturuna və hətta hasilata əlavə sərmayələr qoyulmasa, bu, çox problemli olacaqdır”. Hazır ki, qaz boru kəməri sisteminin genişləndirilməsi və optimallaşdırılması, enerji təchizatının davamlılığını təmin etmək və regional enerji təhlükəsizliyini daha da gücləndirmək baxımından çox vacibdir. Bu sahədə birgə səylər və əməkdaşlıq, xüsusilə Cənub Qaz Dəhlizinin inkişafı ilə bağlı daha da mühüm rol oynayır. Mövcud qaz boru kəməri sisteminin genişləndirilməsi, daha böyük enerji tələbatını qarşılamaya və yeni bazarlara qaz təmin etməyə imkan verəcək. Bu, həm də müasir texnologiyalarla təchiz olunmuş daha effektiv və təhlükəsiz kəmərlərin tikilməsini əhatə edir. Məsələn, daha böyük diametrli boru kəmərləri və təzyiqin artırılması, qazın daha uzun məsafələrə ötürülməsini təmin edə bilər. Qaz kəmərlərinin genişləndirilməsi yalnız yeni bazarlara çıxışı təmin etməklə kifayətlənməyəcək, həm də regional enerji rəqabətini artıracaq. Bu, bazarda daha çox təchizatçıların iştirakını təmin edərək qiymətləri sabitləşdirə və istifadəçilər üçün daha əlverişli şərtlər yarada bilər. Mövcud qaz şəbəkəsinin genişləndirilməsi ilə yanaşı, yaşıl enerji mənbələrinin (bərpa olunan enerji, xüsusilə külək və günəş enerjisi) şəbəkəyə inteqrasiyasını təmin etmək vacibdir. Bu istiqamətdə, qaz infrastrukturunun karbon azaldıcı texnologiyalarla uyğunlaşdırılması, bərpa olunan enerji ilə tamamlayıcı fəaliyyət göstərməsi mümkün ola bilər. Beləliklə, qaz infrastrukturundan yalnız qaz ötürülməsi deyil, həm də yaşıllaşdırma və karbon ehtiyatlarının istifadəsi həyata keçirilə bilər. Xüsusilə Asiya və Cənub-Şərqi Avropa kimi inkişaf etməkdə olan bazarlara qaz ixracını artırmaq, bu bazarların enerji ehtiyaclarını qarşılamaq və onların inkişafını sürətləndirmək üçün vacibdir. Bunun üçün regional əməkdaşlıq və birgə investisiya layihələri tələb olunur.
Qaz boru kəməri infrastrukturunun genişləndirilməsi, həmçinin regional siyasi və iqtisadi sabitliyin təmin edilməsinə də kömək edir. Bu, yalnız qazın təhlükəsiz və sabit təchizatını deyil, həm də regional əməkdaşlığın dərinləşməsini təşviq edir. bu addımların hamısı yalnız dövlətlərarası münasibətlərdən deyil, həm də özəl sektorun və beynəlxalq tərəfdaşların birgə səyləri ilə mümkün olacaq. Bütün tərəflərin uzunmüddətli strateji məqsədlərə yönəlməsi, bu layihələrin uğurla reallaşdırılmasına gətirib çıxaracaq.
Prezident İlham Əliyev çıxışında Yaşıl Enerji Məşvərət Şurasının iclasında Azərbaycandan Avropaya gedən yaşıl kabellə bağlı müzakirə olunacaq məsələlərə də xüsusi önəm verib: “Verilən məlumata görə, həmin layihənin texniki əsaslandırma işləri son mərhələdədir. Beləliklə, tam başa çatandan sonra birmənalı olaraq maliyyələşmə ilə bağlı praktiki danışıqlar başlayacaq. Əlbəttə, indidən söyləyə bilərik, ümid edirik ki, yaşıl enerji layihələrinin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulmayacaq. Lakin düşünürəm ki, Avropa təsisatlarında həmin layihələrin ümumi maraq doğuran layihə səviyyəsinə qədər təkmilləşdirilməsi vacibdir”. Yeri gəlmişkən, “Yaşıl enerji layihələri və yaşıl enerji dəhlizləri” üzrə sessiyada isə BOEMDA, SOCAR, CESI, “Masdar”, bp, “ACWA Power”, “WindEurope”, TotalEnergies, IFC, Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Avropa İnvestisiya Bankı, Asiya İnkişaf Bankı və Asiya İnfrastruktur və İnvestisiya Bankının nümayəndələrinin yaşıl enerjiyə keçid, yaşıl enerji dəhlizləri, Xəzər dənizi-Qara dəniz-Avropa, Mərkəzi Asiya-Azərbaycan-Avropa, Azərbaycan-Türkiyə-Avropa və Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə-Bolqarıstan yaşıl enerji interkonnektorları ilə bağlı məruzələri dinlənilib. Bu, yaşıl enerjinin, xüsusilə bərpa olunan enerji mənbələrinin, Avropaya ixracını təmin etmək məqsədilə həyata keçirilən mühüm bir layihədir. Yaşıl enerji kabeli ilə bağlı müzakirələrin əsas məqsədi, Azərbaycandan Avropaya elektrik enerjisinin ötürülməsini təmin edəcək bu yeni infrastrukturun, bərpa olunan enerji mənbələrindən əldə olunan enerjinin daha geniş bazarlara çatdırılmasını təmin etməsi və enerji təchizatının şaxələndirilməsidir. Bu layihə, Azərbaycanın yaşıl enerji potensialını Avropaya çatdırmaq üçün mühüm bir addım olacaq. Azərbaycanın külək və günəş enerjisi kimi bərpa olunan mənbələrdən istifadə edərək, karbon emissiyalarını azaltmaq və enerji istehsalını daha dayanıqlı etmək mümkün olacaq. Bu, Avropa ilə enerji sahəsində daha sıx əməkdaşlığın qurulmasına şərait yaradacaq. Eyni zamanda, Avropa enerji bazarlarının şaxələndirilməsi və qeyri-ənənəvi enerji mənbələrinin artırılması baxımından vacib olacaq. Bu layihə, həmçinin Azərbaycanın beynəlxalq enerji bazarında mövqeyini daha da gücləndirəcək və ölkəni Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm tərəfdaşa çevriləcək. Bu cür müzakirələr, həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə enerji siyasətinin inkişafına mühüm təsir göstərir.
Rüstəmova Aybəniz Vilayət qızı, Avrasiya universitetinin Humanitar fənlər və regionşünaslıq kafedrasının müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
