Yanvarın 8-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasında baş tutan telefon danışığı iki qardaş ölkə arasındakı münasibətlərin daha da möhkəmlənməsi baxımından əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan və Türkiyə arasındakı əlaqələr artıq dostluq və qardaşlıq çərçivəsindən çıxaraq, siyasi, iqtisadi, hərbi və mədəni əməkdaşlığın bütün sahələrini əhatə edən dərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlib.

Azərbaycan və Türkiyə münasibətləri tarixi bağlara əsaslanır. XX əsrin əvvəllərindən bəri hər iki ölkə bir-birini dəstəkləyərək bir çox kritik mərhələlərdən keçib. Xüsusilə 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra bu münasibətlər sürətlə inkişaf edib. 2010-cu ildə imzalanmış “Strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında müqavilə” ilə iki ölkə arasındakı əlaqələr rəsmi olaraq strateji müttəfiqlik səviyyəsinə çatıb.

İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə Türkiyənin Azərbaycana verdiyi güclü siyasi və mənəvi dəstək iki ölkə arasında inamın daha da artmasına səbəb oldu. Müharibədən sonra başlayan yenidənqurma prosesində də Türkiyə şirkətləri fəal iştirak edir, xüsusilə azad olunmuş ərazilərdə infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır.

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı strateji əlaqələrin zirvə nöqtələrindən biri 2021-ci il iyunun 15-də Şuşada imzalanmış Şuşa Bəyannaməsidir. Bu sənəd iki ölkə arasında dostluq və müttəfiqlik münasibətlərini rəsmi olaraq hüquqi müstəviyə qaldıraraq, siyasi, hərbi, iqtisadi və mədəni sahələrdə əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsini nəzərdə tutur.

Şuşa Bəyannaməsi, xüsusilə hərbi sahədə qarşılıqlı dəstək və təhlükəsizlik üzrə əməkdaşlıqla bağlı mühüm müddəalar ehtiva edir və bölgədə sülhün və sabitliyin qorunmasında vacib rol oynayır. Bu bəyannamə Azərbaycan və Türkiyə arasında birgə inkişaf yolunda yeni mərhələni təmsil edir.

İqtisadi əməkdaşlıq Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərinin əsas sütunlarından biridir. Hər iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi ildən-ilə artır və hədəf qarşılıqlı ticarət həcmini 15 milyard ABŞ dollarına çatdırmaqdır. Azərbaycan qazını Türkiyə və Avropaya nəql edən TANAP və TAP kimi strateji enerji layihələri iki ölkənin enerji sahəsindəki əməkdaşlığını daha da dərinləşdirib.

Bununla yanaşı, Zəngəzur dəhlizinin açılması hər iki ölkə üçün mühüm iqtisadi fürsətlər yaradacaq. Bu dəhliz vasitəsilə Azərbaycan və Türkiyə arasında quru əlaqəsi təmin olunacaq və bölgədə nəqliyyat-tranzit imkanları artacaq.

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı hərbi əməkdaşlıq da strateji xarakter daşıyır. İki ölkə arasında birgə hərbi təlimlərin keçirilməsi, müdafiə sənayesində əməkdaşlıq və qarşılıqlı hərbi dəstək regionda sabitliyin qorunmasına xidmət edir. Müharibədən sonra keçirilən birgə təlimlər, xüsusilə də Qars və Laçında baş tutan hərbi manevrlər, bu sahədə əlaqələrin daha da gücləndiyini göstərir.

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı əməkdaşlıq təkcə iki ölkə üçün deyil, bütövlükdə region üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İki ölkə arasındakı sıx əlaqələr bölgədə sabitliyi gücləndirir, yeni iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsinə şərait yaradır və digər regional ölkələrlə əməkdaşlıq imkanlarını artırır. Bu münasibətlər bölgənin geosiyasi xəritəsində balans yaradır və Cənubi Qafqazda davamlı inkişafın təmin olunmasına xidmət edir.

Azərbaycan və Türkiyə arasında mövcud olan strateji tərəfdaşlıq bölgədə yeni bir inkişaf modelinin formalaşmasına səbəb olur. İki ölkə arasındakı iqtisadi, enerji və hərbi sahələrdə əməkdaşlıq həm regional sabitliyə, həm də ölkələrin daxili inkişafına müsbət təsir göstərir.

Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri arasında yalnız dövlət rəhbərləri səviyyəsində deyil, həm də şəxsi dostluq münasibətləri mövcuddur. Prezident İlham Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasındakı bu dostluq, iki ölkə arasındakı əlaqələrin daha da möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır. Prezidentlərin bir-birinə olan inamı və qarşılıqlı hörməti beynəlxalq arenada vahid mövqe ilə çıxış etmələrinə şərait yaradır.

Xüsusilə mühüm hadisələr zamanı göstərilən həmrəylik və qarşılıqlı dəstək onların münasibətlərinin səmimiyyətini nümayiş etdirir. Bu şəxsi dostluq, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji müttəfiqliyin daha da inkişaf etməsinə zəmin yaradır və iki xalqın birliyini daha da gücləndirir.

Azərbaycan və Türkiyənin birgə həyata keçirdiyi layihələr və strateji təşəbbüslər yalnız iki ölkənin deyil, bütövlükdə regionun rifahına və təhlükəsizliyinə xidmət edir. Bu münasibətlər qarşıdakı illərdə daha da dərinləşəcək və bölgədə uzunmüddətli sabitliyin təmin olunmasında əsas amillərdən biri olacaq.

Azər Kərimli,
Milli Məclisin deputatı