Azərbaycanda qlobal istiləşmə ilə mübarizədə ölkənin etibarlı enerji tərəfdaşı və beynəlxalq birliyin məsul üzvü kimi rolunu nümayiş etdirən yaşıl enerji layihələri həyata keçirilir. Azərbaycan iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üzrə birgə tədbirlərdə beynəlxalq əməkdaşlığın təmin edilməsi üçün mühüm platforma olan və 2024-cü ilin noyabrında keçiriləcək BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına (COP29) Tərəflərin 29-cu Konfransına sədrlik edəcəkdir. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikası növbəti onillikdə yaşıl enerjiyə doğru irəliləməyi qarşısına məqsəd qoyub. Azərbaycan və onun rəhbərliyi öz vətəndaşları üçün sağlam həyat şəraitinin yaradılması, o cümlədən regionda və bütövlükdə dünyada insanlar üçün təhlükəsiz yaşayış mühitinin yaradılmasının təşviqi istiqamətində yaşıl enerji siyasətinə üstünlük vermək istəyini ifadə etmişdir. 2021-ci ildə Qlazqoda keçirilən COP26 sammitində Azərbaycan Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları kimi Ermənistanın işğalından bu yaxınlarda azad edilmiş ərazilərdə istixana qazlarının tullantılarını 40% azaltmaq və “xalis sıfır emissiya” zonası yaratmaq hədəflərini bir daha təsdiqləmişdir. Eyni zamanda Naxçıvan Muxtar Respublikası da yaşıl enerji zonaları elan edilmişdirş Çünki bu regionlar müxtəlif bərpa olunan enerji mənbələrindən, o cümlədən hidroenergetika, günəş enerjisi, külək enerjisi və geotermal enerjidən istifadə üçün əhəmiyyətli potensiala malikdir. Beləliklə, ölkəmiz zəngin neft və qaz ehtiyatlarına malik olsa da, yaşıl enerji və bu yaşıl enerjidən uzunmüddətli səmərəli fayda axtarır.Buna həm də imkanlarımız var, belə ki, rəsmi məlumatlara görə, bu ərazilərin bərpa olunan enerji mənbələri üzrə ümumi texniki potensialı 15 GVt təşkil edir. Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində artıq 53,6 MVt gücündə 11 külək elektrik stansiyası (SES) istifadəyə verilmiş, 70,5 MVt gücündə 7 SES tikilməkdədir və bu il ümumi gücü 76,8 MVt olan daha 9 külək elektrik stansiyasının tikintisinə başlanılması planlaşdırılır. Bu imkanlar şaxələndirmə, həmçinin enerji resurslarının qlobal enerji bazarlarına ixracı və tərəfdaşlar üçün enerji təhlükəsizliyi layihələrinin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi üçün mühüm fürsətdir.
Bu mənada Bolqarıstan və Azərbaycan arasında enerji əməkdaşlığı getdikcə inkişaf etməsi təbiidir. Bakıda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Bolqarıstan Prezidenti Rumen Radev arasında 2024-cü il mayın 8-də keçirilmiş danışıqların yekunları üzrə mətbuata açıqlamasında 2023-cü ildə Azərbaycandan Bolqarıstana qaz nəqlinin nəticələri və 2024-cü il üçün planlar açıqlandı. Prezident İlham Əliyevin çıxışında qeyd etdiyi kimi, Təbii qaz təchizatı sahəsində ildən-ilə Azərbaycan qazının Bolqarıstana ixracı artmaqdadır. Keçən il 1 milyard 250 milyon kubmetr Azərbaycan qazı Bolqarıstan bazarına nəql edilmişdir. 2022-ci ildə bu rəqəm cəmi 600 milyon kubmetr idi. Aparılmış hesablamalar onu göstərir ki, bu ilin sonuna qədər 1,5 milyard kubmetr Azərbaycan qazı Bolqarıstana ixrac ediləcək. Bu da Bolqarıstanın qaz istehlakının təqribən 50 faizini təşkil edir.
Ölkə başçısının sözlərinə görə, Bolqarıstan qaz nəqli üçün mühüm tranzit ölkəyə çevrilmişdir. “Hazırda Azərbaycan qazı Bolqarıstan ərazisindən onun qonşu dövlətlərinə ixrac edilir və şübhəsiz ki, gələcəkdə bu ölkələrin sayı artacaq, yəni bu, əməkdaşlığımızın konkret nəticəsidir, məntiqi nəticəsidir Güclü ikitərəfli əlaqələr, çünki əməkdaşlığımızın konkret nəticələri olmalıdır, yəni əməkdaşlığın əsas məqsədi daha yaxşı nəticələrə nail olmaqdır”. Qeyd edək ki, Azərbaycan qazı Bolqarıstan ərazisindən keçməklə Rumıniya və Serbiyaya gedir. Mayın 8-də Bakıda keçirilən danışıqlardan sonra Bolqarıstan Prezidenti Rumen Radev vurğulayıb ki, “Azərbaycan Bolqarıstan üçün enerji sektorunda mühüm, həlledici tərəfdaşa çevrilib və Bolqarıstanın qaz təchizatının şaxələndirilməsində mühüm rol oynayır”. O bildirdi ki,“2022-ci ilin payızında Prezident İlham Əliyevin Sofiya şəhərində iştirakı ilə biz İGB qaz şəbəkəsindən istifadə etməyə başladıq və bununla da Cənub Qaz Dəhlizini Mərkəzi və Şərqi Avropa ilə birləşdirdik”. 25 aprel 2023-cü il tarixindən Sofiyada SOCAR-ın nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir və bu nümayəndəlik təkcə Bolqarıstandakı layihələrlə məşğul olmur, həm də bütün Balkan regionunu əhatə edir. Azərbaycanı etibarlı strateji tərəfdaş kimi görən Bolqarıstan SOCAR-ın kiçik şəhərlərinin qazlaşdırılmasına köməklik göstərməsində maraqlı olduğunu bildirib və bu təşəbbüs 2024-cü il mayın 8-də Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti arasında imzalanmış Anlaşma Memorandumunda öz əksini tapıb. Bolqarıstanın "Asarel" holdinq şirkəti (Balkan regionunda ən böyük sənaye holdinqlərindən biridir). Həmçinin Bakıda keçirilən danışıqlar zamanı Azərbaycanın bərpa olunan enerji mənbələrindən (RES) Gürcüstan və Qara dəniz vasitəsilə Avropaya gələcək enerji təchizatı üçün “yaşıl” enerji kabelinin çəkilməsi layihəsi də tərəfdaş ölkələrlə müzakirə edilmişdir. Beləliklə, cənab İlham Əliyevin dediyi kimi," Azərbaycan Avropa məkanı üçün təkcə neft-qaz təchizatçısı kimi deyil, eyni zamanda, yaşıl enerji təchizatçısı kimi özünü göstərəcək. Potensial kifayət qədər genişdir".
Bolqarıstan Azərbaycanı Cənubi Qafqazda və Qara dəniz regionunda prioritet, strateji və etibarlı tərəfdaş hesab edir. İki ölkə arasında 60-dan çox sənədin imzalanması buna əsaslı sübutdur. Elə mayın 8-də “Azərbaycan Respublikası ilə Bolqarıstan Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın gücləndirilməsi haqqında Birgə Bəyannamə”, “Azərbaycan Hava Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti və “Bulgaria Air” Səhmdar Cəmiyyəti arasında kod paylaşma Sazişi”, “Azərbaycan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi ilə Bolqarıstan Respublikasının İnnovasiya və İnkişaf Nazirliyi arasında texnoloji innovasiya sahəsində əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu”, “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti ilə “Asarel Investment” arasında Anlaşma Memorandumu” gələcək prespektivlər üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyan sənədlərdir.
Beləliklə, iki ölkə arasında qarşılıqlı fəaliyyət mütərəqqi xarakter daşıyır və təkcə ikitərəfli deyil, həm də çoxtərəfli əməkdaşlıq üçün vacibdir.
Milli Məclisin Komitə sədri, professor Hicran Hüseynova
