Ərazi iddiasına görə Ermənistan Azərbaycana qarşı elan etmədən müharibəyə başladı. Hava­darla­rının siyasi, maddi və hərbi köməyindən istifadə edən Ermənistan Azərbaycanın ərazisinin 20 fai­zini işğal etdi. Ermənistan BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini yerinə yetirmədi, BMT də işğalçı Ermənistana təzyiq göstərmirdi, işğalçını da, torpağı işğal olunanı da sülhə çağıran bəyanatlar verirdi. ATƏT-in Minsk qrupu Dağlıq Qarabağ münaqişəsini həll edə bilmədi, həll etmək istəmədi. Bu səbəbdən də danışıqlar nəticəsiz qalırdı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev demişdi ki, Azərbaycanda ikinci erməni dövləti yaranmayacaq. Bu qətiyyətli fikir də işğalçı Ermənistanı niyyə­tin­dən çəkindirmədi...

İkinci Qarabağ müharibəsinə kimi Azərbaycanda hərbi sənaye kompleksinin yaradılması ölkənin hərbi qüdrətini artırdı. Azərbaycanda formalaşan və dinamik inkişaf edən hərbi sənaye müxtəlif növ hər­bi texnika, zirehli maşınlar, pilotsuz uçuş aparatları, atıcı silahlar istehsal etməyə başladı. Azərbay­can­da mindən çox hərbi təyinatlı məhsul istehsal edilir. Dünyanın aparıcı bey­nəlxalq sərgilərində Azər­bay­canın da hərbi məhsulları nümayiş etdirilir. Bu iqtisadi nailiyyətlər Azərbaycana öz ordusunu zəruri silah, sursat və texnika ilə təchiz etməkdə böyük imkanlar yaratdı. Azərbaycan Ordusu bu imkanlar ilə daha da gücləndi...

Ermənistan yeni ərazilər işğal etmək niyyəti ilə hücumlar edirdi.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab  İlham Əliyevin dediyi bir fikir Azərbaycan döv­lə­tinin məqsədinin ifadəsi kimi tarixləşmişdi: “Prezident kimi 2003-cü ildən bu günə qədər bütün ad­­dım­larım Azərbaycanın gücləndirilməsinə yönəldilmişdir. Vətən müharibəsinə qədər bütün addım­la­rım bir amala xidmət edirdi ki, biz torpaqlarımızı azad edək, düşməni torpağımızdan qovaq və biz buna nail olduq”.

Ermənistanın ordu hissələri Azərbaycanın ərazilərinə hücumlar edirdi, Azərbaycan Ordusunun hissələri bu hücumların qarşısını qətiyyətlə alırdı. 

2020-ci il sentyabr ayının 27-də Ermənistan silahlı qüv­və­ləri Azərbaycan Ordusunun mövqeləri və təmas xətti bo­yun­ca yerləşmiş yaşayış məntəqələrinə daha geniş miqyasda hücum etdi. Düşmən iriçaplı silahlardan, mina­atan­­lardan, müxtəlif çaplı artilleriya qurğularından intensiv atəş aparırdı.  Tər­tər ra­yonunun Qapanlı, Ağdam rayonunun Çı­raq­lı və Orta Qərvənd, Füzuli rayonunun Al­xan­lı, Şü­kür­bəyli və Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mər­can­lı kəndlərində ölənlər və ya­ra­lananlar oldu.

Müharibənin ilk günü “Ohanyan səddi”ni darmadağın edən Azərbaycan ordusunun hissələri dö­yüşə-döyüşə mövqe qələbələri qazandı.

Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin döyüş əmri ilə Azərbaycan Ordu­su əks-hücum əməliyyatına başladı. Bu əməliyyat bütün cəbhəni əhatə edirdi. Hü­cum əməliyyatının ilk saatla­rın­da ordu hissələrimiz tank bölmələrinin, ra­ket-artil­le­riya qoşunlarının bölmələrinin, cəbhə avia­siyası və pilotsuz uçuş apa­rat­larının dəs­təyi ilə Er­mə­nis­tan silahlı qüvvələrinin ön xətdə və mü­da­fiənin dərin­li­yində yerləşən xeyli sayda canlı qüv­vəsini, hərbi obyektlərini və döyüş texnika­sını məhv etdi.

Əks-hücum əməliyyatı üç is­ti­qamə­tdən - Ağdam-Tərtər, Murovdağ və Füzuli-Cəbrayıl istiqa­mət­lərindən həyata ke­çi­rildi. Müharibənin ilk günü Füzuli rayonunun Qaraxanbəyli, Qər­vənd, kənd Ho­ra­diz, Yuxarı Əbdürrəhmanlı, Cəbrayıl rayonunun Böyük Mərcanlı, Nüzgar kəndləri, günün ikinci yarısında isə Murov dağ silsiləsində Murov zirvəsi erməni işğalından azad edildi. Mu­rov zirvəsinin azad edilməsi ilə Ağdərə-Vardenis avtomobil yolu Azər­bay­can Ordusu hissə­lə­rinin nəzarəti altı­na keçdi. Döyüşlərin ilk günün­dən həm pilotsuz uçuş aparatları ilə, həm də raket-ar­til­leriya qüvvə­lə­ri ilə bölgədə yerləş­di­rilmiş erməni hava hücumundan müdafiə vasitələri və radio-elektron mübarizə vasi­tə­ləri məhv edilirdi. Erməni hərbi qüvvələrinin Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində yerləş­dir­di­yi hava hücumundan müdafiə qüvvə­lə­rinə məxsus hərbi texnikanın yarıdan çoxu məhv edildi, ordu­muz hava məkanında üstünlük qazandı.

Azərbaycan Ordusu döyüşə-döyüşə qələbələr qazanırdı. Azərbaycan Respublika­sı­nın Prezi­denti cənab İlham Əliyev bu qələbələri ordumuzun tam qələbəsinin başlanğıcı bilirdi: “Dün­yada heç bir qüv­və bizi haqq yolun­dan döndərə bilməz. Dünyada heç bir ölkə bizim ira­dəmizə təsir edə bil­­məz. Biz haqq yolundayıq. Biz qalib gəli­rik. Biz zəfər çalırıq və biz öz tor­paq­larımızı geri ala­ca­ğıq, ərazi bütöv­lü­yü­müzü bərpa edəcəyik".

Müdafiə Nazirliyinin Mərkəzi Klinik Hospitalında yaralılarla görüşündə dövlət başçımız bildirdi ki, “Azərbaycan öz torpağında vuruşur və siz haqq yolunda yaralanmısınız. Bizim əsgərlərimiz xilaskar əsgərlərdir. Erməni əsgərləri işğalçı əsgərlərdir. Fərq bundadır. Biz öz torpağımızda vuruşuruq, erməni əsgəri başqa dövlətin torpağında ölür”. Bu kəlamlar dövlətlə dövlətin, ordu ilə ordunun, əsgərlə əs­gə­rin müqayisəsi fonunda bir gerçəkliyin ifadəsi oldu, dünya dövlətləri bu kəlamın gerçəkliyini etiraf et­di­lər.

Ordumuz döyüşə-döyüşə Şuşaya yaxınlaşırdı. Sonralar müharibə iştirakçıları xatırlayırdı ki, bü­tün döyüşçülər Şuşa uğrunda gedəcək döyüşlərdə iştirak etmək niyyətində idi. Hətta bu döyüşün işti­rak­çısı olmaq məqsədi ilə yaralandığını gizlətmək istəyənlər də çox olub. Azərbaycan Ordusu Şu­şa uğ­runda döyüşlərdə də möhtəşəm qələbə qazandı. Bu qələbə dünyanı heyrətləndirdi. “Nezavisimaya Qazeta”da dərc edilən bir məqalə də bu baxımdan tarixdir: “Belə döyüş, dövlət, Vətən sev­gisi görən olub­­mu, demək çə­tin­dir. Dağ yu­xa­rı, şəhidi çiy­nin­də, dö­yü­şə-döyüşə qan-tər içində qalxırdı Azər­­­­bay­can Or­­du­su. Nə ya­ra­lısını, nə şəhidini əldən bu­rax­mırdı. Nə­­fəs almadan Şuşaya çıx­­dı­lar”. Bu məqalə dünya mühari­bələr tarixinin bəlkə də ən nadir təsvirlərindən biridir.

Şuşa oktyabr ayının 8-də işğaldan azad edildi. Bu qələbə müharibənin həlledici döyüşü oldu. Düş­mən Şuşadan qaçmaqla müharibəni uduzduğunu etiraf edirdi. İki gün müqavimət döyüşləri olsa da düşmən məğlub oldu. Üçtərəfli Bəyanat imzalandı. Bu Bəyanat Azərbaycanın qalibiyyət, Ermənis­ta­nın məğlubiyyət sənədi oldu.

Bəyanata əsasən Ermənistanın ordu hissələri Ağdamı, Kəlbəcəri və Laçını müqavimətsiz tərk etdi.

Bu Bəyanat İkinci Qarabağ müharibəsinin şərti sonluğu oldu. Ermənistan ordusunun hissələri və Ermənistanın iradəsinin icraçıları olan silahlı dəstələr Xocalıya, Əsgərana, Xankəndinə çəkil­miş­di, təx­ribatlarını davam etdirirdi. Bunun qarşısını almaq üçün 2023-cü il aprelin 23-də Azərbaycan-Ermə­nistan sərhədində Laçın ra­yo­nu ərazisində Həkəri çayının üzərində “Laçın” sərhəd-buraxılış məntəqəsi yaradıldı. “Laçın” sərhəd-buraxılış məntəqəsinin yaradılması böyük Şuşa Zəfərindən sonra əldə edil­miş ən böyük, ən əhəmiyyətli hərbi-siyasi qələbə oldu.

Üçtərəfli bəyanatın müddəalarının təmin olunması, genişmiqyaslı təxribatların qarşısının alın­ması, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin tərksilah edilərək ərazilərimizdən çıxarıl­ma­sı, onların hərbi infrastrukturunun zərərsizləşdirilməsi, işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıdan dinc əhali, habelə bərpa-quruculuq işlərinə cəlb olunmuş mülki işçilərin və hərbi qulluqçula­rı­mızın təhlükə­siz­liyinin təmin olunması, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məq­sə­di ilə Azər­baycan 2023-cü il sentyabrın 19-da lokal xarakterli antiterror əməliyyatına başladı. Qa­ra­bağın erməni sakinlərinin nümayəndələrinin Rusiya sülhməramlı kontingenti vasitəsilə müraciə­ti­ni nəzərə alaraq 2023-cü il sentyabrın 20-də saat 13-də müvafiq şərtlər altında lokal xarakterli an­ti­terror əməliy­ya­tının dayandırılması barədə razılıq əldə olundu. Bu əməliyyatla Azərbaycanın suve­ren­liyi bərpa edil­di. Oktyabrın 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev Xankəndi şəhərinin mər­kə­zi meydanında Azərbaycan Bayrağını qaldırdı.

“Bu şanlı tarix bizimlə əbədi olacaq. Azərbaycan xalqı, gələcək nəsillər bu şanlı Qələbə ilə haqlı olaraq fəxr edəcəklər” – Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin bu qüruru İkinci Qarabağ müharibəsinin tarixi əhəmiyyətinə verilən ən böyük mənəvi-hərbi dəyərdir...

Tarixi Zəfərdən sonra Azadlıq Meydanıda, antiterror əməliyyatından sonra Xankəndidə keçirilən paradlar Azərbaycan Ordusunun qalibiyyətinin tarixi ifadəsi kimi izlənildi.

İndi Bakı şəhərində Zəfər Parkı var. Bu park Azərbycan Ordusunun şücaətinə, gücünə, qüdrətinə ad edilmiş ehtiramdır...

Bu Zəfər tarixə bir işıq oldu!..

Səbinə Xasayeva,

Milli Məclisin deputatı